24 września 2013

Elbląski tryton

Warszawiacy mają syrenkę, a w Elblągu można znaleźć trytona. Aby go zobaczyć trzeba udać się do EPWiK przy ulicy Królewieckiej. Znajduje się on nad wejściem do budynku i jest elementem róży wiatrów.
Wcześniej znajdował się na szczycie budynku od strony miasta ale po przebudowie w latach 2008-2010 został przeniesiony.
Tryton w roku 2005 (źródło: portel.pl autor: Kapibar)
Po przenosinach tryton nie ma już dolnej części z różą wiatrów, stracił także kawałek ogona.
Tryton w 2012 roku


21 września 2013

Pomnik Odrodzenia

Co jakiś czas w lokalnej prasie powraca temat Pomniku Odrodzenia - w latach komunizmu symbolu tamtych czasów, obecnie reliktu i miejsca spotkań użytkowników deskorolek (chociaż ci też go opuścili po zbudowaniu skateparku).
Powstał w wyniku konkursu ogłoszonego w 1972 roku. Dotyczył on nie tylko samego pomnika lecz również przekształcenia placu w nowe centrum miasta. Środki na budowę pozyskiwano m.in. poprzez rozprowadzanie cegiełek[1] lub tak modny w tamtym okresie "czyn społeczny".




Autorem monumentu był Jan Siek z Krakowa a jego odsłonięcie nastąpiło 22 lipca 1975 roku.
Pomnik Odrodzenia w latach osiemdziesiątych [2]
Pomnik z mosiężnej blachy, kształtem przypomina powiewający na wietrze sztandar.
Pomnik od strony ulicy 1. Maja
Są na nim przedstawione najważniejsze wydarzenia z dziejów miasta. Z przodu można zobaczyć nawiązanie do bitwy pod Grunwaldem, przyjazd do Elbląg króla Kazimierza Jagiellończyka czy też zwycięstwo żołnierzy radziecko–polskich nad nazistami w 1945. Znajduje się tam również orzeł piastowski bez korony.
Król Kazimierz Jagiellończyk

Żołnierze polscy i radzieccy

Orzeł piastowski

Wojna polsko-krzyżacka

Trzydzieści lat PRL

Z tyłu znajdują się symbole nawiązujące do morskich tradycji Elbląga (kotwica, galeona Zygmunta Augusta) oraz związane z sojuszem robotniczo–chłopskim.





Pomnik od strony ulicy Grobla św. Jerzego

[1] Księga Elbląska cz. II pod redakcją J. Zaśkiewicza
[2] Fotografia autorstwa K. Nowalińskiego - S. Gierszewski Elbląg. Przeszłość i teraźniejszość

17 września 2013

Historia Elbląga cz. 7


Polski Elbląg


Zdobywanie miasta trwało blisko 3 tygodnie, a efektem zaciętości oporu obrońców było zniszczenie ponad 70% zabudowy miasta, przy czym niewiele ucierpiały zakłady przemysłowe. Ze Starego Miasta pozostało tylko 10 % pierwotnej zabudowy[42]. Dodatkowo dewastacji dopełniło wywiezienie cegieł na odbudowę Warszawy i Gdańska.
Tworzenie polskiej administracji na Ziemiach Odzyskanych powierzono grupom operacyjnym. W Elblągu działała Morska GO[43]. 19 maja 1945 roku radziecka komendantura wojskowa przekazała symboliczne klucze do miasta Zarządowi Miejskiemu, a 7 lipca po utworzeniu województwa gdańskiego Elbląg stał się jego częścią[44].
W roku 1949 doszło do pożaru w dawnych zakładach Schichaua, wtedy działających pod nazwą Zakłady Mechaniczne im. Karola Świerczewskiego. Wykorzystano ten fakt jako powód do represji[45]. Przypomina o tym kamienny obelisk z tablicą, stojący przy Skwerze Ofiar Sprawy Elbląskiej.
Lata powojenne to okres odbudowy i rozwoju przemysłu w Elblągu. Powstało wiele nowych zakładów, m.in. Fabryka Domów, Elbląski Kombinat Budowniczy, Zakłady Armatury Samochodowej[46]. Miasto zyskiwało nowe tereny, np. park Wojska Polskiego udostępniony dla mieszkańców w 1960. W 1966 roku z okazji tysiąclecia Państwa Polskiego oddano do użytku kilka szkół oraz park im. Romualda Traugutta w miejscu dawnych cmentarzy św. Marii i św. Anny.
Elbląga nie ominęły również wydarzenia grudnia 1970. Pracownicy „Zamechu” przyłączyli się do protestów stoczniowców z Wybrzeża. Nie obeszło się bez ofiar. W mieście zastrzelono Mariana Sawicza, w Trójmieście zginęli dwaj elblążanie – Zbyszek Godlewski i Waldemar Rebinin[47]
Rok 1975 był jubileuszem trzydziestolecia istnienia PRL, przynależności do województwa gdańskiego oraz pierwszym rokiem istnienia województwa elbląskiego. Znalazło to również swoje odbicie w postaci dat na Pomniku Odrodzenia.
W roku 1977, po dwóch latach budowy, baza obiektów sportowych w mieście powiększyła się o halę sportową przy ulicy Kościuszki. 
1 stycznia 1999 roku z mapy administracyjnej Polski zniknęło województwo elbląskie. 
Znaczącym dla elblążan wydarzeniem była wizyta papieża Jana Pawła II dnia 6 czerwca 1999 roku w trakcie jego VI Pielgrzymki do Ojczyzny. Na pamiątkę tego w roku 2000 postawiono w parku Traugutta Krzyż Papieski, zaś w drugą rocznicę jego pobytu odsłonięto pomnik przy katedrze św. Mikołaja.
Od lat siedemdziesiątych trwają równolegle prace archeologiczne i restauracyjne na terenie Starego Miasta. Na szczęście udało się uniknąć stworzenia na tym terenie blokowiska, tak jak to się stało w Malborku. Przyjęto koncepcję odtwarzania budynków w ich średniowiecznym rozplanowaniu, lecz o raczej nowoczesnych fasadach. Świadectwem ciągłości procesu odbudowy są liczne upamiętnienia z datami renowacji lub powstania zabudowań.


[42]    S. Gierszewski, op. cit., s. 200.
[43]    Ibidem, s. 119.
[44]    Ibidem, s. 119.
[45]    Historia Elbląga pod red. prof. A. Grotha, t. V cz. 1, Wydawnictwo Marpress, Gdańsk 2006, s. 51-55.
[46]    F. Mamuszka, Elbląg i okolice. Informator krajoznawczy, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1978, s. 47-48.
[47]    Historia Elbląga, op. cit., s. 269.

13 września 2013

Historia Elblaga cz. 6


Czarne znaki nad Elblągiem


Zajęcie miasta oznaczało ograniczenie praw obywatelskich, zmianę władz i podporządkowanie ich administracji państwowej. Pewne złagodzenie nastąpiło dopiero w 1806 roku po klęsce Prus w wojnie z Napoleonem[34]. System fortyfikacji został rozebrany, gdyż teraz już nie spełniał swojej roli i utrudniał komunikację. W roku 1777 wybuchł wielki pożar. Zniszczył on kościół św. Mikołaja oraz ratusz miejski, który nie został odtworzony, lecz wybudowano go na obecnym placu Słowiańskim.
Elbląg, jako port, miał zyskać na rozbiorze. Towary wysyłane z Polski do Gdańska musiały przechodzić przez teren Prus, co związane było z płaceniem cła. Uregulowanie jego wysokości oraz pozostałych warunków handlu nastąpiło w roku 1775. Okres prosperity trwał do II rozbioru Polski, w wyniku którego Gdańsk został włączony do Prus.
W związku z odcięciem od państwa polskiego oraz pogorszeniem warunków żeglugi po Zalewie zaczęły się przemiany gospodarcze o charakterze kapitalistycznym. Ich głównymi inicjatorami byli elbląscy kupcy. Rozpoczął się rozwój manufaktur, a jednymi z ważniejszych elbląskich zakładów były stocznie[35].
W roku 1837 hucznie obchodzono sześćsetną rocznicę założenia miasta, co zostało upamiętnione głazem z wyrytą datą oraz posadzeniem dębu. Oba te obiekty znajdują się obecnie po wschodniej stronie ulicy Pocztowej w pobliżu placu Słowiańskiego.
Dziesięć lat wcześniej powstało Towarzystwo Przemysłowe, które wspierało młodzież kształcącą się w zawodach technicznych. Jednym z beneficjentów tej pomocy był Ferdynand Gottlob Schichau[36], który miał odegrać znaczącą rolę w rozwoju przemysłu w Elblągu. 
W mieście była m. in. fabryka maszyn Franza Komnicka, fabryka naczyń metalowych i emaliowanych oraz wytwórnia wyrobów tytoniowych Loeser & Wolff.
Zakłady Schichaua, powstałe w roku 1837, zatrudniały 8 osób, siedem lat później – 80 pracowników, by w roku 1912 osiągnąć liczbę 8500[37]. W efekcie pozyskania kontraktów na budowę okrętów wojennych została otworzona stocznia w Gdańsku (1892), a statki tam wytwarzane stanowiły znaczącą część floty niemieckiej[38].
Przegrana Prus w I wojnie światowej postawiła gospodarcze życie Elbląga w bardzo niekorzystnej sytuacji[39]. Wybuchały zamieszki spowodowane pogarszającymi się warunkami życiowymi robotników i ich rodzin. Postanowienia traktatu weimarskiego odcięły Prusy Wschodnie od terenów Niemiec, czyli od głównych rynków zbytu fabryk zlokalizowanych w Elblągu. Zakłady Schichaua od 1918 roku ograniczały produkcję, a przed zupełnym bankructwem uratowało je znacjonalizowanie w 1928 roku. Kolejne ożywienie gospodarcze miasta rozpoczęło dojście do władzy Adolfa Hitlera i jego dążenie do połączenia podzielonych Niemiec. Podstawą ożywienia było zwiększanie potencjału militarnego Trzeciej Rzeszy[40]. Rok 1937 przyniósł kolejne huczne obchody siedemsetnej rocznicy powstania Elbląga. Pojawiły się plany rozbudowy miasta. W ich realizacji przeszkodziła wojna.
W latach 1939–1945 w mieście stacjonowało silne zgrupowanie wojsk niemieckich[41]. W pierwszych latach wojny ich głównym zadaniem był nadzór nad istniejącą od 1940 roku filią obozu koncentracyjnego Sztutowo. Znajdowała się ona na południe od linii kolejowej. 
Do stycznia 1945 Elbląg nie doznał żadnych zniszczeń, jednak pod koniec wojny stanowił ważny punkt w planie obrony przed nacierającymi wojskami rosyjskimi. Nie mógł być oddany bez walki.


[34]    Ibidem, s. 75.
[35]    S. Gierszewski, op. cit., s. 168.
[36]    J. Charytoniuk, op. cit., s. 89.
[37]    S. Gierszewski, op. cit., s. 172.
[38]    Ibidem, s. 168.
[39]    J. Charytoniuk, op. cit., s. 105.
[40]    Ibidem, s. 109.
[41]    Ibidem, s. 116.

11 września 2013

Historia Elbląga cz. 5


Pod panowaniem polskim


Pokój toruński rozpoczął okres przynależności do Polski, zakończony formalnie dopiero w roku 1772.
 W roku 1478 Stare i Nowe Miasto Elbląg zostały połączone w jeden organizm miejski.[26] W latach 1519–1521 trwała ostatnia wojna polsko-krzyżacka. 8 marca 1521 roku rycerze zakonni niespodziewanie napadli na miasto. Obrona była trudna, gdyż oddział liczył około dwóch tysięcy ludzi. Mieszkańców uratował piekarczyk, który łopatą przeciął linę podtrzymującą kratę w bramie miejskiej[27]. Upamiętnieniem tego wydarzenia jest obecnie pomnik Piekarczyka oraz tarcza, umieszczone przy ulicy Stary Rynek przy Bramie Targowej.
Odcisk łopaty Piekarczyka umieszczony w Bramie Targowej

Nastąpił rozwój gospodarczy Elbląga, jednak jego dynamika była mocno ograniczona. Przede wszystkim położenie Elbląga i uzależnienie od stanu Nogatu nie pozwalało na obsługiwanie żaglowców pełnomorskich. Ponadto Krzyżacy blokowali dostęp na Zalew Wiślany. W wyniku tego najważniejsze polskie towary, w tym zboże, były spławiane do Gdańska. Czasowa zmiana nastąpiła pod panowaniem Stefana Batorego, który w roku 1576 zabronił handlu z Gdańskiem[28], ponieważ miasto to nie uznało go za króla. Fakt ten został wykorzystany przez kupców angielskich z Eastland Company, którzy założyli w Elblągu centralny skład towarów. Po roku zakaz został cofnięty, jednak Anglicy pozostali, mając w Elblągu uprzywilejowaną pozycję.
Okres Odrodzenia to czas kulturalnego rozwoju miasta. W tym okresie kilkukrotnie odwiedził je Mikołaj Kopernik, pełniący funkcję kanonika fromborskiego. Tablica upamiętniająca jego osobę znajduje się na budynku SP nr 21 (tablica nr 22).
W roku 1535 otworzono w Elblągu Gimnazjum, które w krótkim czasie stało się głównym ośrodkiem edukacyjnym i naukowym. Była to szkoła protestancka, gdyż reformacja łatwo przyjęła się w mieście, którego znaczna część ludności była pochodzenia niemieckiego. Przyczyniła się do tego również tolerancja ówczesnego biskupa warmińskiego Fabiana Luzjańskiego[29].
Wiek XVII to dla Elbląga czas niespokojny. Szwedzkie najazdy na Polskę powodowały, że miasto było trzykrotnie okupowane[30], gdyż stanowiło strategiczny punkt na szlaku wypraw wojsk nieprzyjacielskich. Pierwszy raz wojska Gustawa Adolfa pojawiły się tu w połowie lipca 1626 roku. Brak odpowiednich umocnień oraz znikoma załoga wojskowa tylko ułatwiły opanowanie Elbląga, który poddał się bez walki. Przyczyną poddania się była grupa mieszczan nowomiejskich, którzy uważali, że są dyskryminowani przez Stare Miasto, i chcieli, aby król szwedzki wziął ich w opiekę. Fakt kapitulacji został wykorzystany przez Gdańsk, który otrzymał prawa handlowe dotychczas przynależne Elblągowi. Szwedzi opuścili miasto w 1635 roku, po zawarciu rozejmu w Sztumskiej Wsi. Ich nieobecność trwała do roku 1655, kiedy to na tereny Rzeczypospolitej najechały wojska Karola Gustawa. Również wtedy nie doszło do walk, lecz rajcy chcieli jak najdłużej pertraktować, oczekując odsieczy ze strony wojsk polskich, której się nie doczekali.
W roku 1698 miasto w tajnym układzie zawartym między królem polskim Augustem II a elektorem Fryderykiem III przeszło pod jurysdykcję Brandenburgii, jako zastaw pożyczki[31]. Przejęcie miało nastąpić w październiku, lecz opór władz miejskich trwał do 10 listopada. W akcie kapitulacji podkreślono, że Elbląg nie zamierza złożyć przysięgi wierności, pozostając miastem polskim. Po roku uzyskano zgodę na powrót pod władzę Rzeczypospolitej.
Wojna pomiędzy Szwecją, a Rosją i Augustem II, zwana północną, odcisnęła wyraźne piętno na gospodarce Elbląga. Zajęcie posiadłości ziemskich przez Fryderyka I w roku 1703 i w tym samym roku miasta przez Karola XII, następnie pobyty wojsk rosyjskich (1710–1712, 1734–1736, 1758–1762) oraz saskich (1712) zrujnowało kasę miejską[32].
Rok 1772 przyniósł kres panowaniu władców polskich nad terenami Pomorza Nadwiślańskiego[33]. I rozbiór Polski stał się faktem, a w życiu elblążan miały zajść wielkie zmiany, spowodowane przejściem pod władanie Prus.


[26]    Ibidem, s. 49.
[27]    Ibidem, s. 18.
[28]    Ibidem, s. 54.
[29]    Ibidem, s. 63.
[30]    Ibidem, s. 69.
[31]    S. Gierszewski, op. cit., s. 150.
[32]    Ibidem, s. 151.
[33]    J. Charytoniuk, op. cit., s. 75.

8 września 2013

Historia Elbląga cz. 4


Wojna polsko-krzyżacka


Zwierzchnictwo zakonu było coraz większym brzemieniem dla miasta, które z jednej strony chciało rozwijać się gospodarczo jako członek Hanzy, z drugiej natomiast było ograniczane przez zaborczą politykę handlową Krzyżaków. Początek XV wieku to okres, kiedy Polska postanowiła odzyskać ziemie pomorskie. Głównym epizodem tej walki była bitwa pod Grunwaldem, w której mieszczanie elbląscy walczyli po stronie przegranych, a chorągiew miejska została umieszczona na Wawelu jako symbol triumfu Polaków[21]. Trzy dni później, po wypędzeniu załogi zamku, elblążanie otrzymali wezwanie do oddania hołdu Władysławowi Jagielle. Uczynili to 22 lipca 1410 w Sambrodzie koło Pasłęka[22]. W zamian za to otrzymali liczne przywileje, których odmawiali im Krzyżacy.
Wycofanie się Jagiełły spod Malborka oraz wkrótce z całego Pomorza spowodowało, że zakon powrócił do Elbląga i anulował wszystkie zmiany, wprowadzone przez króla polskiego. Aby się przeciwstawić uciskowi, 21 lutego 1440 roku na zjeździe w Elblągu powołano Związek Pruski[23]. Ponieważ władze zakonu uznały zgromadzenie za nielegalne, przedstawiciele miast wchodzących w skład Związku podjęli tajne rokowania z Kazimierzem Jagiellończykiem oraz przygotowywali się do wystąpienia zbrojnego. Rozpoczęło się ono 6 lutego 1454 roku w Toruniu, dwa dni po wystawieniu dokumentu wypowiedzenia posłuszeństwa Krzyżakom.
Popiersie Kazimierza Jagiellończyka
12 lutego poddała się załoga zamku w Elblągu, a sama budowla została zburzona. Był to początek wojny trzynastoletniej. W czerwcu 1454 roku król Kazimierz przyjął hołd od Warmii oraz rycerstwa elbląskiego, a w roku 1457 wydał tzw. wielki przywilej, który powiększał posiadanie ziemskie miasta oraz rozszerzał uprawnienia samorządowe[24].
Działania wojenne trwały do roku 1466, kiedy to 19 października został podpisany traktat toruński, przywracający pod jurysdykcję polską ziemię chełmińską, michałowską, Powiśle i Pomorze Gdańskie. Krzyżacy zachowali ziemie na wschód od Elbląga oraz nadzór nad Cieśniną Bałgijską – szlakiem żeglugi na Zalew Wiślany[25].




[21] Ibidem, s. 45.
[22] Za J. Charytoniukiem, ibidem, s. 45. S. Gierszewski jako miejsce tego wydarzenia podaje Dzierzgoń (op. cit., s. 48).
[23] Ibidem, s. 47-48.
[24] Ibidem, s. 49.
[25] Ibidem, s. 51.

5 września 2013

Historia Elbląga cz. 3


Założenie miasta


Jak widać, pierwsi mieszkańcy osady przyzamkowej byli pochodzenia niemieckiego. Jest to znamienne dla historii Elbląga, w którym ludność pochodzenia polskiego uzyskuje przewagę dopiero po roku 1945.
Pierwotnie teren pod zamieszkanie dla przybyłych osadników lubeckich został wyznaczony na północ od zamku krzyżackiego[15]. Był to prostokąt dłuższym bokiem przyległy do rzeki o wymiarach około 500 na 300 metrów, wewnątrz którego wyznaczono parcele budowlane. Rozkład ulic był prostopadły, z jedną główną ulicą równoległą do rzeki, stanowiącą jednocześnie rynek miejski.
Plan miasta z okresu XIV i XV wieku
W latach 1237–1238 oraz 1242–1244 miasto było oblegane przez Prusów, którzy próbowali odzyskać tereny zajęte przez połączone siły lubecko-krzyżackie.
W uznaniu zasług 10 kwietnia 1246 roku, po długich pertraktacjach przedstawicieli Lubeki oraz mistrza krajowego, Stare Miasto Elbląg otrzymuje przywilej lokacyjny na prawie lubeckim[16]. Jest to wyjątek od zwyczaju nadawania miastom należącym do państwa zakonnego prawa chełmińskiego. Jednak nie wszystkie przywileje z tym związane zostały uwzględnione. Samorząd miejski był ograniczony przez nadzór komtura krzyżackiego, który miał prawo odrzucać niekorzystne dla zakonu decyzje i wydawać własne. Było to przyczyną konfliktów, które często były rozstrzygane przez Lubekę na korzyść elblążan.
Miasto szybko zaczęło się rozwijać gospodarczo, a było to możliwe dzięki dużym nadaniom ziemskim, korzystnej lokalizacji oraz przynależności do Związku Miast Hanzeatyckich, w którym Elbląg odgrywał znaczącą rolę[17]. Jednak ograniczenia prawne nadal wiązały mieszczan z władzą komtura. Pewne złagodzenie obostrzeń nastąpiło w 1339 roku, gdy samorząd miejski uzyskał przywilej zapewniający pełne sądownictwo wyższe i niższe według prawa lubeckiego[18].
Jednak zakon postanowił dla przeciwwagi w 1347 roku wyodrębnić Nowe Miasto Elbląg[19], które miało być podporządkowane władzy krzyżackiej. Było ono ulokowane również na prawie lubeckim. W akcie lokacyjnym z dnia 25 lutego określono herb miasta. Była to trójkątna tarcza podzielona w słup. Jej lewa strona miała trzy róże na białym tle, natomiast prawa zawierała biały krzyż (oznaka władzy zakonnej) na czerwonym tle.
Witraż z przedstawieniem herbu Nowego Miasta Elbląga
Zamysł, aby Nowe Miasto było skutecznym konkurentem dla Starego Miasta, został niespełniony z powodu braku źródeł dochodu z nadań ziemskich. Było to jednocześnie przymuszenie jego mieszkańców do pracy rzemieślniczej. Również koncepcja portu nie przyniosła spodziewanego skutku. Ostatnią przyczyną była prawie całkowita kontrola nad życiem gospodarczym miasta.
W tym okresie Stare Miasto Elbląg stanowiło ważny punkt na mapie politycznej i gospodarczej ziem podległych wielkiemu mistrzowi. Od 1251 w zamku elbląskim rezydował mistrz krajowy[20]. Trwało to do 1309 roku, czyli do momentu przeniesienia stolicy zakonnej do Malborka. Do 1308 roku Elbląg był też głównym portem, dopóki Krzyżacy nie zajęli Pomorza z Gdańskiem, który dzięki korzystniejszemu położeniu oraz przejęciu prawa składu sukna angielskiego zaczął pełnić kluczową rolę w handlu bałtyckim.


[15]    Ibidem, s. 22.
[16]    Ibidem, s. 37.
[17]    J. Charytoniuk, op. cit., s. 34.
[18]    S. Gierszewski, op. cit., s. 23.
[19]    J. Charytoniuk, op. cit., s. 36.
[20]    Ibidem, s. 35.

3 września 2013

Historia Elbląga cz. 2


Misje św. Wojciecha i cystersów


Struktura plemienna oraz pogańskie wierzenia Prusów utrudniały współpracę między tworzącym się państwem polskim a jego północnymi sąsiadami[8]. W celu misyjnym, za zgodą Bolesława Chrobrego, na tereny te wyruszył biskup praski Wojciech.
Swoją podróż rozpoczął w Gdańsku, po czym udał się prawdopodobnie do Truso jako największego ośrodka handlowego[9]. Prusowie nie okazywali jemu i jego towarzyszom wrogości, dopóki ci nie przedstawili powodów swojej obecności. Wiec plemienny nakazał im opuszczenie osady. Odwieziono ich na drugi brzeg jeziora, skąd mieli wyruszyć w drogę powrotną. Biskup Wojciech postanowił jednak kontynuować misję. Po przekroczeniu granicy w pobliżu dzisiejszego Świętego Gaju został zamordowany, a jego towarzysze pojmani. Bolesław Chrobry wykupił ciało męczennika, pochował w bazylice gnieźnieńskiej, a propagowanie kultu Wojciecha ułatwiło otrzymanie przez Polskę niezależnej struktury kościelnej[10].
Wyprawa biskupa praskiego była początkiem nawracania obszarów południowego pobrzeża Bałtyku, jednakże dopiero w XIII wieku zaczęto uzyskiwać pierwsze efekty tych starań. Stało się to dzięki działaniom cystersów pod przewodnictwem mnicha Chrystiana, mianowanego w 1215 roku przez papieża na biskupa Prus[11]. Wśród innych jego przywilejów było prawo do konsekrowania biskupów oraz organizowania wypraw krzyżowych na podległych mu terenach.
Jedną z inicjatyw Chrystiana było sprowadzenie przez Konrada Mazowieckiego w 1226 Zakonu Braci Domu Niemieckiego Najświętszej Maryi Panny w Jerozolimie[12], którego rycerze ze względu na czarne krzyże na płaszczach zwani byli Krzyżakami. Ich zadaniem miała być obrona granicy przed napadami Prusów. Jednak w czasie uwięzienia mnicha przez Prusów postanowili interweniować zbrojnie [13].
W roku 1234 status miasta wypadowego dla krucjat w kierunku wschodnim otrzymała od papieża Lubeka. Porozumienie z Krzyżakami, którzy w czasie ofensywy z lat 1233-1235 opanowali teren w okolicach Kwidzyna, przyniosło w efekcie wyprawę w roku 1237. Mistrz krajowy Herman Balk wraz z murgrabią miśnieńskim Henrykiem Wspaniałym wybudował, wyposażył i obsadził załogą dwa okręty nazwane „Pilgrim” (Pielgrzym) oraz „Friedland” (Ziemia Pokoju)[14]. Po osiągnięciu pierwotnego celu, czyli opanowania terenu Wysoczyzny Elbląskiej, rozpoczęto budowę warowni. Początkowo była ona zlokalizowana na wyspie na rzece Elbląg, a potem przeniesiona na jej prawy brzeg.



[8]    Ibidem, s. 28.
[9]    Ibidem, s. 29.
[10]    Ibidem, s. 29.
[11]    Ibidem, s. 30.
[12]    Ibidem, s. 31.
[13]    Ibidem, s. 31.
[14]    S. Gierszewski, op. cit., s. 19.