Pod panowaniem polskim
Pokój toruński rozpoczął okres przynależności do Polski, zakończony formalnie dopiero w roku 1772.
W roku 1478 Stare i Nowe Miasto Elbląg zostały połączone w jeden organizm miejski.[26] W latach 1519–1521 trwała ostatnia wojna polsko-krzyżacka. 8 marca 1521 roku rycerze zakonni niespodziewanie napadli na miasto. Obrona była trudna, gdyż oddział liczył około dwóch tysięcy ludzi. Mieszkańców uratował piekarczyk, który łopatą przeciął linę podtrzymującą kratę w bramie miejskiej[27]. Upamiętnieniem tego wydarzenia jest obecnie pomnik Piekarczyka oraz tarcza, umieszczone przy ulicy Stary Rynek przy Bramie Targowej.
 |
| Odcisk łopaty Piekarczyka umieszczony w Bramie Targowej |
Nastąpił rozwój gospodarczy Elbląga, jednak jego dynamika była mocno ograniczona. Przede wszystkim położenie Elbląga i uzależnienie od stanu Nogatu nie pozwalało na obsługiwanie żaglowców pełnomorskich. Ponadto Krzyżacy blokowali dostęp na Zalew Wiślany. W wyniku tego najważniejsze polskie towary, w tym zboże, były spławiane do Gdańska. Czasowa zmiana nastąpiła pod panowaniem Stefana Batorego, który w roku 1576 zabronił handlu z Gdańskiem[28], ponieważ miasto to nie uznało go za króla. Fakt ten został wykorzystany przez kupców angielskich z Eastland Company, którzy założyli w Elblągu centralny skład towarów. Po roku zakaz został cofnięty, jednak Anglicy pozostali, mając w Elblągu uprzywilejowaną pozycję.
Okres Odrodzenia to czas kulturalnego rozwoju miasta. W tym okresie kilkukrotnie odwiedził je Mikołaj Kopernik, pełniący funkcję kanonika fromborskiego. Tablica upamiętniająca jego osobę znajduje się na budynku SP nr 21 (tablica nr 22).
W roku 1535 otworzono w Elblągu Gimnazjum, które w krótkim czasie stało się głównym ośrodkiem edukacyjnym i naukowym. Była to szkoła protestancka, gdyż reformacja łatwo przyjęła się w mieście, którego znaczna część ludności była pochodzenia niemieckiego. Przyczyniła się do tego również tolerancja ówczesnego biskupa warmińskiego Fabiana Luzjańskiego[29].
Wiek XVII to dla Elbląga czas niespokojny. Szwedzkie najazdy na Polskę powodowały, że miasto było trzykrotnie okupowane[30], gdyż stanowiło strategiczny punkt na szlaku wypraw wojsk nieprzyjacielskich. Pierwszy raz wojska Gustawa Adolfa pojawiły się tu w połowie lipca 1626 roku. Brak odpowiednich umocnień oraz znikoma załoga wojskowa tylko ułatwiły opanowanie Elbląga, który poddał się bez walki. Przyczyną poddania się była grupa mieszczan nowomiejskich, którzy uważali, że są dyskryminowani przez Stare Miasto, i chcieli, aby król szwedzki wziął ich w opiekę. Fakt kapitulacji został wykorzystany przez Gdańsk, który otrzymał prawa handlowe dotychczas przynależne Elblągowi. Szwedzi opuścili miasto w 1635 roku, po zawarciu rozejmu w Sztumskiej Wsi. Ich nieobecność trwała do roku 1655, kiedy to na tereny Rzeczypospolitej najechały wojska Karola Gustawa. Również wtedy nie doszło do walk, lecz rajcy chcieli jak najdłużej pertraktować, oczekując odsieczy ze strony wojsk polskich, której się nie doczekali.
W roku 1698 miasto w tajnym układzie zawartym między królem polskim Augustem II a elektorem Fryderykiem III przeszło pod jurysdykcję Brandenburgii, jako zastaw pożyczki[31]. Przejęcie miało nastąpić w październiku, lecz opór władz miejskich trwał do 10 listopada. W akcie kapitulacji podkreślono, że Elbląg nie zamierza złożyć przysięgi wierności, pozostając miastem polskim. Po roku uzyskano zgodę na powrót pod władzę Rzeczypospolitej.
Wojna pomiędzy Szwecją, a Rosją i Augustem II, zwana północną, odcisnęła wyraźne piętno na gospodarce Elbląga. Zajęcie posiadłości ziemskich przez Fryderyka I w roku 1703 i w tym samym roku miasta przez Karola XII, następnie pobyty wojsk rosyjskich (1710–1712, 1734–1736, 1758–1762) oraz saskich (1712) zrujnowało kasę miejską[32].
Rok 1772 przyniósł kres panowaniu władców polskich nad terenami Pomorza Nadwiślańskiego[33]. I rozbiór Polski stał się faktem, a w życiu elblążan miały zajść wielkie zmiany, spowodowane przejściem pod władanie Prus.
[26] Ibidem, s. 49.
[27] Ibidem, s. 18.
[28] Ibidem, s. 54.
[29] Ibidem, s. 63.
[30] Ibidem, s. 69.
[31] S. Gierszewski, op. cit., s. 150.
[32] Ibidem, s. 151.
[33] J. Charytoniuk, op. cit., s. 75.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz