Czarne znaki nad Elblągiem
Zajęcie miasta oznaczało ograniczenie praw obywatelskich, zmianę władz i podporządkowanie ich administracji państwowej. Pewne złagodzenie nastąpiło dopiero w 1806 roku po klęsce Prus w wojnie z Napoleonem[34]. System fortyfikacji został rozebrany, gdyż teraz już nie spełniał swojej roli i utrudniał komunikację. W roku 1777 wybuchł wielki pożar. Zniszczył on kościół św. Mikołaja oraz ratusz miejski, który nie został odtworzony, lecz wybudowano go na obecnym placu Słowiańskim.
Elbląg, jako port, miał zyskać na rozbiorze. Towary wysyłane z Polski do Gdańska musiały przechodzić przez teren Prus, co związane było z płaceniem cła. Uregulowanie jego wysokości oraz pozostałych warunków handlu nastąpiło w roku 1775. Okres prosperity trwał do II rozbioru Polski, w wyniku którego Gdańsk został włączony do Prus.
W związku z odcięciem od państwa polskiego oraz pogorszeniem warunków żeglugi po Zalewie zaczęły się przemiany gospodarcze o charakterze kapitalistycznym. Ich głównymi inicjatorami byli elbląscy kupcy. Rozpoczął się rozwój manufaktur, a jednymi z ważniejszych elbląskich zakładów były stocznie[35].
W roku 1837 hucznie obchodzono sześćsetną rocznicę założenia miasta, co zostało upamiętnione głazem z wyrytą datą oraz posadzeniem dębu. Oba te obiekty znajdują się obecnie po wschodniej stronie ulicy Pocztowej w pobliżu placu Słowiańskiego.
Dziesięć lat wcześniej powstało Towarzystwo Przemysłowe, które wspierało młodzież kształcącą się w zawodach technicznych. Jednym z beneficjentów tej pomocy był Ferdynand Gottlob Schichau[36], który miał odegrać znaczącą rolę w rozwoju przemysłu w Elblągu.
W mieście była m. in. fabryka maszyn Franza Komnicka, fabryka naczyń metalowych i emaliowanych oraz wytwórnia wyrobów tytoniowych Loeser & Wolff.
Zakłady Schichaua, powstałe w roku 1837, zatrudniały 8 osób, siedem lat później – 80 pracowników, by w roku 1912 osiągnąć liczbę 8500[37]. W efekcie pozyskania kontraktów na budowę okrętów wojennych została otworzona stocznia w Gdańsku (1892), a statki tam wytwarzane stanowiły znaczącą część floty niemieckiej[38].
Przegrana Prus w I wojnie światowej postawiła gospodarcze życie Elbląga w bardzo niekorzystnej sytuacji[39]. Wybuchały zamieszki spowodowane pogarszającymi się warunkami życiowymi robotników i ich rodzin. Postanowienia traktatu weimarskiego odcięły Prusy Wschodnie od terenów Niemiec, czyli od głównych rynków zbytu fabryk zlokalizowanych w Elblągu. Zakłady Schichaua od 1918 roku ograniczały produkcję, a przed zupełnym bankructwem uratowało je znacjonalizowanie w 1928 roku. Kolejne ożywienie gospodarcze miasta rozpoczęło dojście do władzy Adolfa Hitlera i jego dążenie do połączenia podzielonych Niemiec. Podstawą ożywienia było zwiększanie potencjału militarnego Trzeciej Rzeszy[40]. Rok 1937 przyniósł kolejne huczne obchody siedemsetnej rocznicy powstania Elbląga. Pojawiły się plany rozbudowy miasta. W ich realizacji przeszkodziła wojna.
W latach 1939–1945 w mieście stacjonowało silne zgrupowanie wojsk niemieckich[41]. W pierwszych latach wojny ich głównym zadaniem był nadzór nad istniejącą od 1940 roku filią obozu koncentracyjnego Sztutowo. Znajdowała się ona na południe od linii kolejowej.
Do stycznia 1945 Elbląg nie doznał żadnych zniszczeń, jednak pod koniec wojny stanowił ważny punkt w planie obrony przed nacierającymi wojskami rosyjskimi. Nie mógł być oddany bez walki.
[34] Ibidem, s. 75.
[35] S. Gierszewski, op. cit., s. 168.
[36] J. Charytoniuk, op. cit., s. 89.
[37] S. Gierszewski, op. cit., s. 172.
[38] Ibidem, s. 168.
[39] J. Charytoniuk, op. cit., s. 105.
[40] Ibidem, s. 109.
[41] Ibidem, s. 116.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz